Laboratorium Badań i Konserwacji Malarstwa i Rzeźby Polichromowanej

Kierownik: dr hab. Jacek Stachera, prof. UMK

Zakres działalności Laboratorium będzie ukierunkowany na badania własne, realizację projektów oraz działalność usługową w zakresie:

Konserwacja-restauracja obiektów zabytkowych rzeźby polichromowanej i malarstwa na różnego rodzaju podłożu (ściana, tekstylia, drewno, badania i konserwacja malowideł przeniesionych), w tym:

identyfikacja techniki wykonania,
identyfikacja występujących w obiekcie nawarstwień historycznych,
ocena stanu zachowania, nieinwazyjna ocena stanu zachowania,
określenie właściwości materiałów,
identyfikacja przyczyny zniszczeń obiektów,
opracowanie szczegółowego programu prac konserwatorskich,
badania metody transferu malowideł,
przeprowadzenie zabiegów takich jak: czyszczenie obiektów, prostowanie obiektów, wzmacnianie tekstylnych podłoży malarskich, werniksowanie, impregnacja, dublaż,
wykonanie kompleksowej konserwacji i restauracji obiektu zabytkowego wraz z opracowaniem dokumentacji konserwatorskich.

Specjalistyczne wyposażenie:

komora (pomieszczenie) do werniksowania z wysokowydajnym wyciągiem,
stoły podświetlane (od 2022 r.),
stoły dublażowe wysoko- i niskociśnieniowe, wielkoformatowe,
mikroskopy stereoskopowe z rejestracją obrazu (od 2022 r.),
urządzenie do oczyszczania mechanicznego granulowanymi materiałami ściernymi (od 2022 r.).

Fig. 1: Uzupełnianie ubytków polichromii na średniowiecznej rzeźbie drewnianej (fot. Adam Adamski)

Badania obrazów sztalugowych i polichromowanych rzeźb, pod kątem składu materiałów oryginalnych (identyfikacja pigmentów) i dawnych przekształceń (przemalowania, wtórne werniksy). Ustalenie oryginalności poszczególnych warstw, ustalenie pochodzenia, czasu powstania oraz oryginalności obiektu.

Stosowane techniki analityczne:

analiza budowy stratygraficznej dzieła sztuki za pomocą mikroskopii UV-VIS (mikroskop Nikon E600 z przystawką fluorescencyjną

Fig. 2: Przekrój poprzeczny próbki pobranej z XVI w. polichromowanego ołtarza: fotografia w świetle widzialnym oraz fotografia fluorescencji wzbudzonej UV. Na podstawie fotografii wykonuje się tabele stratygraficzne dokumentujące układ wszystkich warstw, możliwa jest także wstępna identyfikacja niektórych pigmentów (w tym wypadku azurytu w warstwie oryginalnej i bieli cynkowej w warstwie wtórnej (fot. Magdalena Iwanicka)

spektroskopia XRF w wersji skanującej (MA-XRF) – mapowanie pierwiastków nawet na całej powierzchni obrazu, przybliżona identyfikacja pigmentów (urządzenie M6, Bruker – we współpracy z ICNT oraz Instytutem Fizyki UMK)

Fig. 3: Stanisław Ignacy Witkiewicz, Walka. Rąbanie lasu; Muzeum sztuki w Łodzi. Obrazowanie makro XRF – mapy rozmieszczenia pierwiastków: (a) żelaza (linia Fe-Kα); (b) ołowiu (linia Pb-Lβ); (c) połączenie map rozmieszczenia cynku (linia Zn-Kα) i wapnia (linia Ca-Kα); (d) połączenie map rozmieszczenia cynku (linia Zn-Kα), żelaza (linia Fe-Kα), ołowiu (linia Pb-Lβ), chromu (linia Cr-Kα), kobaltu (linia Co-Kα) i rtęci (linia Hg-Lα). Wyniki uzyskano w podczas realizacji projektu Polskiego Konsorcjum nad Dziedzictwem Kulturowym ERIHS PL w ramach oferty MOLAB/FIXLAB.PL (oprac. wyników: Magdalena Iwanicka)

koherencyjna tomografia optyczna (OCT) – nieinwazyjna analiza struktury przypowierzchniowej dzieła sztuki (we współpracy z ICNT oraz Instytutem Fizyki UMK)

Fig. 4: Wynik skanowania XIII w. bizantyńskiej stauroteki (polichromowanego relikwiarza); (oprac. wyników: Magdalena Iwanicka)

reflektografia w podczerwieni w wersji skanującej, na bazie kamery InGaAs, 950-1700 nm (od 2022 r.); urządzenie Apollo, Opus Instruments

Fig. 5: Przykład obrazowania w technice reflektografii w podczerwieni (materiały producenta)

spektrofotometria odbiciowa – pomiary barwometryczne z uwzględnieniem połysku, ocena zmian barwy powierzchni dzieł sztuki i materiałów koserwatorskich,

glosymetria (glosymetr wielokątowy).

Badania materiałów konserwatorskich, w tym badania wytrzymałościowe materiałów i konstrukcji wykorzystywanych w konserwacji i restauracji, których wynikiem jest zwiększenie jakości i trwałości zabiegów konserwacji i restauracji oraz rekonstrukcji obiektów malarstwa na różnych podłożach, rzeźby drewnianej polichromowanej i przedmiotów rzemiosła.

badania wytrzymałościowe (maszyna wytrzymałościową Zwick Z005 TN ProLine z wyposażeniem do prób odklejania i rozwarstwiania oraz wyposażeniem do badania twardości),
badania odporności na światło (urządzenie Xenotest Alpha),
badania materiałów konserwatorskich i badań warunków fizycznych w otoczeniu zabytków z wykorzystaniem (starzeniowa komora klimatyczna z zakresem temperatur z wilgotnością: od +10°C do +95°C, bez wilgotności od -42°C do +190°C) (od 2022 r.).